RECENSIE | De Aanslag - Harry Mulisch

Op een ijskoude avond in januari 1945 wordt vlak voor het huis van de twaalfjarige Anton Steenwijk een NSB'er uit het dorp neergeschoten. Beter gezegd, Fake Ploeg wordt neergeschoten voor het huis van de buren en die slepen het lijk tot voor het huis van Anton. Ondanks verwoede pogingen van Antons oudere broer Peter om het lijk nog te verslepen, vallen de Duitsers hun huis binnen en steken het in brand. Anton wordt opgepakt en verneemt later dat zijn ouders en broer samen met nog andere buurtbewoners geëxecuteerd zijn. Zonder het te willen blijft Anton zijn hele leven op zoek naar de waarheid. Hij komt erachter dat niet alleen zijn leven voor goed veranderde die avond, maar ook dat van alle andere betrokkenen.

Ik las De Aanslag een tiental jaar geleden voor het eerst op school. Het was één van die boeken die we verplicht moesten lezen voor Nederlands dat jaar en hoewel ik weinig vertrouwen had in de boekenkeuze van de docent, viel dit boek erg in de smaak. Ik kan me herinneren dat ik de enige was in de hele klas die het een prachtig boek vond. Meer nog, na mijn afstuderen kocht ik een mooie hardcoverversie om toe te voegen aan mijn collectie, vastbesloten het boek ooit nog een keer te lezen. Toen Sandra haar Augustus Klassieke Literatuur Maand aankondigde, wist ik dan ook heel snel dat dit mijn klassieker zou worden.

Een klassieker wordt natuurlijk niet zomaar een klassieker. Wat mij opvalt aan de meeste klassiekers is dat de plot vaak heel simpel is. Zo ook met De Aanslag. In de handen van een andere auteur zou deze plot misschien tot een oorlogsroman geworden zijn zoals er de laatste jaren zoveel verschenen zijn, nu is het een tijdloos meesterwerkje.

Ondanks de ogenschijnlijk simpele plot zitten er toch veel symboliek en een sterke gelaagdheid in dit boek. Die gelaagdheid zorgt ervoor dat ik na een tweede keer lezen nog nieuwe dingen wist te ontdekken die me de eerste keer niet eens waren opgevallen; de symboliek van de dobbelsteen, om maar iets te noemen. Het zijn juist die kleine details waarmee Mulisch het verhaal naar een hoger niveau tilt. 

De schuldvraag die centraal staat in dit boek zet je als lezer ook aan het denken. Je wordt als het ware verleid om een kant te kiezen. Wie is eigenlijk verantwoordelijk voor de dood van Antons familie? De Duitsers die hen gedood hebben? De verzetslieden die Ploeg doodschoten? Of de buren die het lijk voor hun huis sleepten? Het zijn allemaal vragen die nog lang in mijn hoofd bleven hangen.

De Aanslag is een tragisch, tijdloos verhaal over schuld en onschuld, over de eeuwige zoektocht naar de waarheid. Als die al bestaat.

Score:

«««««

De Aanslag

Harry Mulisch

Aantal pagina's: 342

ISBN 9789023426479

Uitgeverij De Bezige Bij (Eerste druk 1982)